Geen sprookje, maar een waargebeurd verhaal: Lorenz, Hans en Adolf Wagner woonden meer dan honderd jaar geleden in de Beierse gemeente Jetzendorf an der Ilm. Ze leerden het schoenmakersambacht van hun vader en schreven daarna bergschoenengeschiedenis: als oprichters van de merken LOWA, Hanwag en Hochland.
De vader van de drie gebroeders Wagner, Johann, was schoenmaker en muzikant. Hij speelde in de muziekkapel van Jetzendorf, die in 1850 was opgericht door zijn broer Josef Wagner. Johanns zoons Lorenz, Hans en Adolf waren ook muzikaal en waren al snel van de partij. Met hun kapel speelden ze, afhankelijk van de gelegenheid, levendige volksmuziek of gedragen kerkmuziek. Na zijn oom en zijn neef nam uiteindelijk Lorenz Wagner de leiding van het ensemble over.
Lorenz beschreef later hoe hij muziek gebruikte om de basis te leggen voor de bouw van zijn schoenmakerij:
“In die tijd was het gebruikelijk dat een schoenmaker op het platteland ook muzikant was. Ik speelde op bruiloften en bij andere gelegenheden en verdiende daar een leuk bedrag mee. Daarmee kocht ik eerst de meest noodzakelijke machines.”
— Lorenz Wagner | LOWA
Het ouderlijk huis van Lorenz Wagner, met schoenmakerij en schoenenwinkel. In 1922 nam hij het eigendom over.
De vraag naar schoenen was groot in de jaren 20 van de vorige eeuw, want schoenen waren het belangrijkste verplaatsingmiddel. Zowel op het platteland als in de stad reisden mensen voornamelijk te voet. De broers van Lorenz vestigden zich als zelfstandige schoenmakers. Hans Wagner ging naar Vierkirchen, zijn broer Adolf naar Weichs. Beide plaatsen liggen ongeveer 10 kilometer van Jetzendorf. De muziekkapel werd opgeheven en de geschiedenis van de drie schoenenmerken begon.
Het huidige merk Hanwag werd al in 1921 opgericht. Hans Wagner leverde schoenen aan een bedrijf in München en produceerde al snel zijn eigen traditionele schoenen. Hij breidde zijn bedrijf voortdurend uit en bracht zijn schoenen vanaf 1952 op de markt onder de naam Hanwag. De eerste 83 jaar bleef de fabriek in het bezit van de familie. De oprichter van het bedrijf werd opgevolgd door zijn neef Josef Wagner, zodat Hanwag in deze periode maar twee bedrijfsleiders had. Sinds 2004 is het bedrijf onderdeel van Fenix Outdoor AB. Het 'broederbedrijf’ is tot op de dag van vandaag een vriendschappelijke concurrent van LOWA.
Adolf Wagner, de jongste van de drie broers, trouwde in 1923 in Weichs, nam daar de plaatselijke schoenmakerij over en ontwikkelde die in tien jaar tot een schoenenfabriek met 30 personeelsleden. Onder de afkorting 'A.W.’ waren zijn berg- en skischoenen zeer succesvol. Net zoals zijn broers produceerde hij in de oorlog schoenen voor de Gebirgsjäger. Na de oorlog maakte hij een nieuwe start onder de naam Hochland. Zijn dochter Emma nam in 1955 samen met haar man het bedrijf over, dat in de jaren 50 en 60 wereldwijd bekend was. Halverwege de jaren 70 werd de schoenenfabriek verpacht aan het bedrijf Romika, dat er hoogwaardige wandelschoenen produceerde. De concurrentiedruk was echter te groot en in 1981 moest de fabriek definitief zijn deuren sluiten.
De “Ilmtaler Sportschuhfabrik”
De parallellen met de geschiedenis van zijn broers zijn onmiskenbaar: Lorenz Wagner, geboren in 1983, nam in 1922 als oudste zoon het bezit van zijn ouders in Jetzendorf over. Daarbij hoorde wat grond en de schoenmakerij van zijn vader Johann. Lorenz had grote plannen: hij wilde samen met zijn vrouw Therese de plattelandsschoenmakerij uitbouwen tot een echt bedrijf. Hij kocht zijn eerste machines en richtte in 1923 zijn eigen bedrijf op, dat toen nog niet LOWA heette. Waarschijnlijk opereerde hij eerst gewoon onder zijn eigen naam. In de jaren 30 duikt het bedrijf als “Ilmtaler Sportschuhfabrik” in documenten op. Het succes kwam er: in 1925 had Lorenz Wagner twee mannelijke arbeiders van boven de 16 jaar in dienst. In 1930 waren er al zeven medewerkers – zes mannen en een vrouw. De ruimte werd te krap. Het eerste fabrieksgebouw werd gebouwd, 15 bij 6 meter groot.
Vanaf februari 1930 werkte een ijverige leerjongen met de naam Josef Lederer mee in het bedrijf. Hij vertelde later:
“Op zolder waren de schoenmakers ondergebracht, daar hoorde ik als leerjongen ook bij. Iedereen – ook degenen die in het dorp woonden – kreeg maaltijden in het huis. Het eten was onderdeel van het loon. Als leerjongen moest je leergeld betalen – ik mocht de schoenen van mijn latere vrouw poetsen.”
— Sepp Lederer | LOWA
Maar of hij dat toen al wist? Na zijn leertijd verliet Josef Lederer LOWA, maar meer dan 15 jaar later kwam hij terug en trouwde hij met Berta Wagner, de dochter van de oprichter van het bedrijf.
In de begintijd van LOWA werden voornamelijk traditionele Beierse Haferlschuhe van leer gemaakt. Al snel produceerde de fabriek echter ook 'sportschoenen’, dus berg- en skischoenen. Die werden ook van leer gemaakt. In de 'gouden jaren twintig’ beleefde de alpinesport een opleving, waar schoenmakers als Lorenz, Hans en Adolf Wagner van profiteerden.
1923
Lorenz Wagner richt in 1923 zijn eigen schoenmakerij op.
Hij koopt zijn eerste machines en bouwt het bedrijf verder uit. Steeds meer medewerkers werken aan Haferlschuhe en berg- en skischoenen.
1930
De ruimte wordt krap en zo ontstaat het eerste kleine fabrieksgebouw.
In februari van dit jaar begint de latere schoonzoon en opvolger van Josef Lederer als leerjongen in de schoenenfabriek.
1933
De nationaalsocialisten komen aan de macht.
In hetzelfde jaar wordt Lorenz Wagner burgemeester van Jetzendorf en heeft hij in zijn “Ilmtaler Sportschuhfabrik” 17 medewerkers in dienst.
1936
De fabriek groeit, de machines worden aangedreven met een 13pk-elektromotor.
De skischoenen van de eerste generatie worden van leer gemaakt en zijn naar bergen genoemd.
1937
Het bedrijf raakt in financiële moeilijkheden en Lorenz Wagner treedt daarom
af als burgemeester.
Vijf jaar later wordt hij nogmaals benoemd tot burgemeester van Jetzendorf en dat blijft hij tot 1945.
1939
Na het begin van de Tweede Wereldoorlog in 1939 produceert de schoenenfabriek schoenen voor de Gebirgsjäger.
De schoen- en leerindustrie in heel Duitsland wordt al sinds 1934 centraal aangestuurd en gequoteerd. In de nationaalsocialistische economische politiek, die is gericht op zelfvoorziening en herbewapening, krijgen schoenproducenten als Lorenz Wagner (en zijn broers) een voorkeursbehandeling omdat zij de benodigde werkschoenen en laarzen produceren.
1944
In de laatste oorlogsjaren werken tot aan 30 Franse krijgsgevangenen uit het manschappenkamp Moosburg in de schoenenfabriek van Lorenz Wagner.
Ze wonen in het postkantoor van Jetzendorf. De verhouding tussen de dwangarbeiders en hun werkgever is blijkbaar goed: na de capitulatie in 1945 bemiddelen de Fransen bij
de binnenvallende Amerikanen voor de Jetzendorfers.
1948
In de tijd na de oorlog worden het bedrijf en het aanbod uitgebreid.
In die tijd ontstaat ook de nieuwe naam van de schoenenfabriek: LO (renz) WA (gner).